Stare odmiany jabłoni w Bieszczadach – cz. I

Bieszczady to nieodkryta do końca przyroda, owiane tajemniczością i historią zabytki architektury drewnianej. Walory krajoznawcze i przyrodnicze tego zakątka stwarzają idealne warunki do uprawiania świadomej turystyki, która opiera się na pięknie dziewiczej przygody sięgając tożsamości regionu. I tutaj nawet peryferyjne położenie nie stwarza barier, a wręcz przeciwnie okazuje się być atrakcją przyciągającą miłośników takich przygód.

Jakich atrakcji oczekują świadomi turyści? Na pewno łączących piękno przyrodnicze i kulturowe, którą na pewno jest odtwarzanie starych sadów owocowych: jabłoni, gruszy, śliw…

Najbardziej rozpowszechnione i najczęściej uprawiane w Bieszczadach są jabłonie i to im przejrzymy się bliżej…

Bieszczady, a w szczególności powiat bieszczadzki pod kątem dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego posiada walory zbliżone do Pogórza Przemyskiego. Dlatego zawarte prezentacje dotyczące poszczególnych odmian jabłoni powiązanych z Pogórzem Przemyskim.

Niszcząca działalność człowieka i natury powoduje, że z krajobrazu rolno-przyrodniczego znikają sady przydomowe i przydrożne drzewa owocowe tak niegdyś na trwałe wpisane w krajobraz Bieszczadów. Warto jednak zadbać o to, aby je zachować choćby z tego względu, że posiadają naturalną odporność na mróz, choroby i szkodniki. W warunkach środowiska przyrodniczo- rolniczego są zdolne utrzymać się na śródpolnych, śródleśnych i przydomowych nasadzeniach bez szczególnie kłopotliwej pielęgnacji. Są ozdobą krajobrazu i dają plon o unikalnych walorach smakowych i zdrowotnych szczególnie ceniony przy domowych przetworach, jak: dżemy, powidła, soki, jak i wina owocowe.

W powicie bieszczadzkim najwięcej starych sadów jabłoni zachowało się Jałowem, Moczarach, Bandrowie, Brzegach Dolnych, Dźwiniaczu, Liskowatym, Leszczowatym czy okolicach Arłamowa.

Na ternie Podgórza Przemyskiego stwierdzono dominację w starych sadach następujące odmiany: Kosztela, Królowa Renet, Kronselska, Malinowa Oberlandzka, Papierówka biała (Inflancka), Piękna z Boskoop, Bankroft, Charłamowska, Cytrynowe Zimowe, Cesarz Wilhelm, Grafsztynek prawdziwy, Grochówka, Jonatan, Żeleźniak.

Kosztela

Odmiana polska. Drzewo rośnie silnie, o dość gęstej, kulistej koronie. Owocuje obficie, ale przemiennie. W okres owocowania wchodzi bardzo późno. Odmiana odporna na choroby i szkodniki. Owoce średniej wielkości, kuliste, przy kielichu nieco spłaszczone. Skórka twarda, mocna, zielona, w miarę dojrzewania zmienia zabarwienie na słomkowożółe. Kielich zamknięty. Miąższ żółtawy, twardy, wybitnie słodki. Owoce dojrzewają w drugiej połowie września.

 

Królowa Renet

Odmiana pochodzenia angielskiego. Młode drzewo rośnie silnie, później słabiej, tworzy koronę średniej wielkości, odwrotnie stożkowatą. Jest wrażliwe na mróz, łatwo ulega ranom zgorzelinowym, jest odporne na parcha. Owoce średnich rozmiarów, bardzo kształtne, baryłkowate, zwężone ku kielichowi. Skórka cienka, zielonożółta, pokryta silnym, prążkowanym, czerwonopomarańczowym rumieńcem. Kielich otwarty. Miąższ białożółtawy, ścisły, kruchy, dość soczysty, słodkowinny, korzenny z delikatnym aromatem. Dojrzałość zbiorczą osiągają we wrześniu. Owoce należą do grupy deserowych.

 

Kronselska

Odmiana pochodzenia francuskiego. Drzewo rośnie silnie. Tworzy szeroką koronę ze zwisającymi gałęziami. W okres owocowania wchodzi około 5 roku po posadzeniu. Owocuje przemiennie, obficie. Na mróz odmiana dostatecznie wytrzymała, na choroby, szczególnie na parch, bardzo wrażliwa. Owoc duży lub średniej wielkości, niewyrównany, kulisty lub nieco spłaszczony, przy kielichu słabo żebrowany. Skórka gładka, mało błyszcząca, cienka, dość delikatna, jasno-zielonkawo-żóta, niekiedy z delikatnym, pomarańczowym rumieńcem. Przetchlinki widoczne, zielone z jasno-żółtą obwódką. Nalot woskowy słaby. Szypułka średniej długości, gruba. Miąższ kremowy, luźny, kruchy, soczysty, winny, nieco aromatyczny. Dojrzałość zbiorczą owoce osiągają w pierwszej połowie września, dojrzałość spożywczą – w październiku i listopadzie. Odmiana stołowa i przerobowa.

fot. By Sven Teschke – Praca własna, CC BY-SA 2.0 de, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=329232

Papierówka biała (Inflancka)

Odmiana pochodzi z krajów nadbałtyckich, rozpowszechniona i szeroko uprawiana na całym świecie ze względu na wczesne dojrzewanie owoców. Drzewo rośnie silnie i tworzy dużą, kulistą koronę. W okres owocowania wchodzi wcześnie, w 3-4 roku po posadzeniu. Owocuje obficie, najczęściej przemiennie. Na mróz odmiana zupełnie wytrzymała, na parch dość odporna, na mączniak prawie niewrażliwa. Owoc średniej wielkości, często mały, stożkowaty, nieregularnie, lekko żebrowany, z jednym żebrem wyraźniej zaznaczającym się. Skórka gładka, zielonkawożółta. Przetchlinki drobne, zielonkawe, z jaśniejszymi obwódkami. Szypułka cienka, długa, wystaje ponad zagłębienie. Miąższ zielonkawobiały, średnioziarnisty i kwaskowaty. Dojrzałość zbiorczą osiąga pod koniec lipca lub na początku sierpnia. Jest to odmiana letnia. Owoce deserowe.

By Benutzer:MarkusHagenlocher – Praca własna (Tekst oryginalny: „selbst erstellt”), GFDL, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10211267

Za tydzień kolejne sylwetki starych odmian jabłoni, już teraz zapraszamy.

Jabłko duże, jabłko małe do zjedzenia doskonałe ?

Źródło:

Stare Sady Owocowe i tradycje ogrody wiejskie na terenie Pogórza Przemyskiego-dziedzictwem kulturowo-przyrodniczym, Praca zbiorowa w ramach projektu współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej, Leszczawa Dolna 2014

O dawnych odmianach uprawnych jabłoni i ich pochodzeniu, Marta Dziubiak, Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN, Warszawa 2008

Ogród bez tajemnic, Stare odmiany jabłoni w Bolestraszycach, https://www.youtube.com/watch?v=PHIz5PbQZDo